Versnellingen afstellen

Versnellingen afstellen

Versnellingen afstellen. Dit is een klusje dat regelmatig moet gebeuren. Vaak kun je dit gemakkelijk zelf doen. Bij naaf versnellingen vaak ook zonder dat je echt handig hoeft te zijn. In dit artikel gaan we je uitleggen hoe je zelf je versnellingen kunt afstellen. Bij elk versnellingssysteem gaat dit anders.

Wanneer moet je je versnellingen afstellen?

Versnellingen afstellen doe je op het moment dat je fiets door trapt. Als je fiets net niet in de juiste versnelling schakelt trapt hij door. Dit kan schade veroorzaken aan de fiets. Daarom is het belangrijk om direct als dit probleem zich voordoet je versnellingen af te stellen.

Ook kan het zijn dat je fiets niet in alle versnellingen schakelt. In dit geval kun je vaak niet in de meest lichte of de meest zware versnelling schakelen. 

Type versnellingen

Heb je een fiets met naaf versnelling of met derailleur? Dit is belangrijk om als eerste te bepalen. Een fiets met naaf versnellingen heeft zoals het woord het al een beetje zegt, versnellingen in de naaf. Je hebt dan dus gewoon 1 tandwiel voor en 1 achter. Het schakelen gebeurd binnen in de naaf. De meeste fietsen hebben naafversnellingen. Daarom gaan we dit type versnellingen afstellen als eerste behandelen.

Derailleur versnellingen zullen de meeste mensen wel kennen van een racefiets of mountainbike. Deze fietsen hebben vaak zowel voor als achter meerdere tandwielen. Een derailleur zorgt ervoor dat de ketting naaf de verschillende tandwielen schakelt. Uitleg over derailleur versnellingen afstellen vind je onder aan dit artikel.

Voordat je begint

In onderstaande uitleg zul je regelmatig het woord shifter tegen komen. Dit is de versteller aan het stuur. Met deze versteller schakel je naar de volgende versnelling. In de versteller zit de versnellingskabel. Deze kabel word aangetrokken of juist losser gelaten waardoor je naar een andere versnelling schakelt. Deze versteller moet altijd in een bepaalde stand staan om af te stellen.

Bijna alle stappen in dit artikel kun je uitvoeren met je blote handen en hooguit een tang of steeksleutel 10.

Op de foto’s hieronder zie je enkele onderdelen en begrippen welke je tegen kunt komen in de tekst hieronder. Hier hoef je nu nog niets mee te doen maar als je een woord in de tekst niet begrijpt kun je hier even spieken:

Shifter

Versnelling afstellen Shimano Nexus 3 speed

Cassette Joint

Indicatie streepjes afstellen Shimano Nexus 7

Schakel klok

Nexus 3 speed afstellen stelbout

Derailleur

Kettingloop derailleur 2

Naaf versnellingen afstellen

Shimano Nexus 3

Shimano Nexus 3 versnellingen komen heel veel voor op stadsfietsen tegenwoordig. Dit is een relatief eenvoudig systeem om zelf af te stellen. Je checkt de afstelling op de schakelklok welke je achter op de naaf vind. Bij het achterwiel zie je een aluminium of kunststof blokje zitten. Op dit blokje zit een raampje met 2 streepjes. Op het moment dat je de shifter heen en weer beweegt zie je een derde, wat dikker streepje. Dit dikkere streepje moet tussen de 2 andere streepjes staan op het moment dat de fiets in de 2e versnelling staat.

Schakel dus als eerste naar de 2e versnelling. In de schakelklok zie je een stelschroef zitten. Deze zit geborgd met een moertje. Dit moertje kun je losdraaien met een tang of steeksleutel 10. Draai deze als eerste los. Nu kun je de versnelling afstellen. Draai de stelschroef in of uit om ervoor te zorgen dat het dikke streepje tussen de 2 dunne streepjes komt te staan. Is dit het geval? Schakel nu een paar keer heen en weer. Soms moet je daarna nog een beetje bij stellen. Als je zeker weet dat hij goed staat, ook na het heen en weer schakelen, kun je de borgmoer weer vast draaien met je tang of steeksleutel 10. De versnellingen zijn nu goed afgesteld.

Meer weten? Shimano Nexus 3 afstellen

Shimano Nexus 4

Nexus 4 versnellingen kwamen vroeger wel vaker voor. Tegenwoordig word dit niet meer gemaakt. Echter komt het nog wel voor dat deze afgesteld moeten worden. Je kunt de afstelling checken achter bij de versnellingsnaaf. Aan de tandwiel kant, waar over het algemeen ook de kettingkast zit kun je de cassette joint vinden. Dit is een plastic onderdeel wat voor het tandwiel zit.

Op deze cassette joint zie je bovenop een geel of rood streepje. Als je heen en weer schakelt met je shifter zie je een ander geel of rood streepje bewegen. Het is de bedoeling dat deze streepjes in de 4e versnelling precies tegenover elkaar staan. Schakel naar de 4e versnelling. Je kunt bijstellen door te draaien aan de stelnok die aan de shifter zit. Door deze stelnok naar binnen of naar buiten te draaien verander je de afstelling. Staan de streepjes exact tegenover elkaar? Schakel dan nog een paar keer heen en weer. Als hij daarna nog goed staat ben je klaar met afstellen. Stel bij indien nodig.

Shimano Nexus 5, 7 en 8

Shimano Nexus 7 en 8 versnellingen zijn ook veel voorkomend. Op veel luxere stadsfietsen kun je dit systeem terug vinden. 5 Nexus versnellingen kom je wat minder tegen maar dit werkt eigenlijk hetzelfde als 7 en 8. Dit systeem werkt met een cassette joint achter op de naaf. Bij het achterwiel waar ook het achtertandwiel zit vind je de cassette joint. Dit is een plastic onderdeel wat voor het tandwiel zit.

Boven op deze cassette joint zie je een geel of rood streepje. Als je heen en weer schakelt met de shifter zie je een ander geel of rood streepje heen en weer bewegen. Het is de bedoeling dat deze streepjes in de 4e versnelling precies tegenover elkaar staan. Je kunt dit afstellen met de stelnok in de shifter. Schakel naar de 4e versnelling en draai de stelnok in of uit. Doe dit net zolang totdat de streepjes precies tegenover elkaar staan. Is dit het geval? Schakel nu nog een paar keer heen en weer. Stel bij indien nodig. Als ze nog steeds tegen over elkaar staan is de afstelling goed.

Lees hier meer over deze systemen:

Nexus 7

Nexus 8

Sram Spectro 5 en 7 afstellen

Dit systeem was een tijd enorm populair. Tegenwoordig word ook dit eigenlijk niet meer gemaakt. Je komt het nog wel regelmatig tegen. De vervangende onderdelen voor dit systeem zijn vaak erg duur. Zorg dus dat je voorzichtig bent met de onderdelen.

Dit systeem werkt met een schakel klok achter op de naaf en een schakelpen welke in de naaf zit. Deze pen word door de schakelklok naar binnen en naar buiten geduwd. Je kunt de afstelling checken op de schakelklok. Op deze klok zie je 2 lijnen zitten. Deze 2 lijnen moeten precies onder elkaar staan in de 4e versnelling. Schakel naar de 4e versnelling. In deze versnelling moeten de lijnen precies gelijk zijn. Als dit niet het geval is kun je bijstellen door midden van de stelschroef op de schakelklok of de stelschroef op de shifter. Als hij in de juiste stand staat schakel je nog een paar keer heen en weer. Check vervolgens nogmaals of de afstelling goed is. Stel bij indien nodig.

Let op: bij dit versnelling systeem komt het vaak voor dat de schakelpen verbogen is. Je kunt de schakelklok demonteren door het schroefje achter op de klok los te draaien. Vervolgens pak je de schakelklok er zo af. Controleer goed of de pen in de naaf goed heen en weer gaat en recht is. Je kunt deze pen eventueel ook nog even invetten.

Sturmey Archer / Sachs / Torpedo 3 versnellingen afstellen

Dit is een ouderwets systeem maar wel super sterk en degelijk. Deze naven hebben 3 versnellingen en werken door middel van een kettinkje in de naaf. Dit kettinkje word door de shifter naar buiten getrokken en zorgt ervoor dat je naar de volgende versnelling schakelt.

De afstelling van dit systeem is relatief eenvoudig. Schakel de shifter naar de meest ontspannen versnelling. De kabel zit nu zo los mogelijk. Zorg er nu voor dat het kettinkje net strak staat. Dit doe je door de stelbus op het kettinkje vaster of losser te draaien / klikken of door aan de stelschroef op de shifter te draaien. Als deze net strak staat moet de afstelling kloppen. Dit systeem werkt iets meer op gevoel. Controleer even of het gelukt is door een rondje te fietsen. Pakt hij de lichtste versnelling niet? Dan zet je de kabel iets strakker. Pakt hij de zwaarste versnelling niet? Zet de kabel dan iets losser.

Sturmey Archer 5 afstellen

Je hebt ook nog een Sturmey Archer naaf met 5 versnellingen. Dit systeem komt de laatste tijd weer wat vaker voor. Onder andere op Batavus fietsen. Dit systeem werkt door middel van een cassette joint. Deze cassette joint vind je op het achterwiel. Bij het achter tandwiel. Vaak moet je je kettingkast wat aan de kant duwen om deze cassette joint te vinden.

Op deze cassette joint zie je een geel streepje zitten. Op het moment dat je schakelt zie je een tweede gele streepje zitten. Deze streepjes moeten in de 2e versnelling precies tegenover elkaar staan. Schakel je shifter naar de 2 en draai vervolgens de stelnok op de shifter naar binnen of naar buiten om de versnellingen af te stellen. Doe dit totdat de streepjes precies tegenover elkaar staan. Zodra dit het geval is schakel je nog een paar keer heen en weer en controleer je of de afstelling daarna nog steeds goed is. Stel bij indien nodig.

Lees hier meer over Sturmey Achter 5 versnellingen

Derailleur versnellingen afstellen

De derailleur is het onderdeel dat je ketting naar de verschillende tandwielen duwt. Soms heb je alleen een achter derailleur en soms heb je ook voor meerdere tandwielen en een derailleur.

Een derailleur fiets is een fiets met meerdere tandwielen. Als dit type fiets doortrapt moet je in veel gevallen de tandwielen en/of ketting vervangen. Hoe je dit doet lees je hier: Tandwielen vervangen

Als de fiets niet goed schakelt, langzaam schakelt of het onderste of bovenste tandwiel niet goed pakt moet je gaan afstellen. Dit doe je met de derailleur. 

Uiterste standen

Als eerste stel je de uiterste standen in. Dit doe je met de L en H schroef die je op de derailleur vind. Voordat je deze standen instelt kun je het beste de kabel los maken. Vaak kun je deze ergens los trekken en hoef je dus niets los te draaien.

Als de kabel los zit hoort de ketting over het kleinste tandwiel te lopen. De derailleur moet precies onder dit kleinste tandwiel staan. De ketting moet er niet vanaf lopen maar wel op het kleinste tandwiel blijven zitten. Ook moet de ketting mooi stil lopen en nergens tegen aan komen. Is dit niet het geval? Dan kun je dit bijstellen met de H schroef. Draai deze naar binnen of naar buiten net zolang totdat de derailleur precies onder het tandwiel staat.

Duw nu de derailleur naar het grootste tandwiel. Duw zo ver als je kunt. Staat de derailleur nu precies onder het grootste tandwiel? Zo nee, stel dit bij met de L stelschroef. Kijk uit dat de derailleur niet tussen de spaken kan komen maar hij wel goed naar het grootste tandwiel schakelt.

Kabel afstellen

Als dit het geval is kun je de kabel afstellen. Schakel naar de meest losse versnelling. Dus schakel naar de versnelling waarin de kabel zo los mogelijk zit. Deze moet precies strak staan als de ketting op het kleinste tandwiel loopt. 

Vervolgens kun je heen en weer schakelen. Schakelt de fiets goed en snel naar een hogere versnelling? Als dit niet het geval is stel je de kabel strakker. Als hij te snel schakelt of een tandwiel over slaat stel je de kabel juist een beetje losser.

Lees hier alles over Derailleur afstellen.

Smeren

Bij alle bovenstaande systemen kan wat smering geen kwaad. Als je toch bezig bent is het een idee om kabels, cassette joints, schakelpennen etc te smeren. Ook je ketting kan altijd wel wat smering gebruiken. Dit kun je doen met WD40, Rijwiel olie en in het geval van een schakelpen met witte vaseline of kogellager vet.

Wat als afstellen niet werkt?

Controleer altijd goed of je de stappen hierboven precies hebt opgevolgd. Weet je 100% zeker dat de afstelling goed is? Dan kan het soms ergens anders aan liggen. Problemen die vaak voorkomen hebben meestal met de kabel te maken. Op het moment dat de kabel roest kan het zijn dat je fiets verminderd schakelt. Hoe je een versnellingskabel vervangt kun je ook terugvinden op onze blog. Dit is iets meer werk maar nog steeds prima zelf te doen, zeker als je wat technische kennis hebt.

Ook kan het liggen aan de versnellingsnaaf. Op het moment dat iemand lang door fietst met een verkeerde afstelling kan dit resulteren in schade aan de naaf. Dit komt wel minder vaak voor. In dit geval moet je soms de naaf of het achterwiel vervangen. Soms kun je dit ook oplossen door de naaf te servicen.

Ook kan het zijn dat je shifter kapot is. Als de fiets niet goed in de versnelling blijft staan of stroef schakelt of andere gekke kuren vertoont kan het zijn dat je shifter aan vervanging toe is. Shifters kun je hier vinden: Goedkope Shifters

Heb je nog tips of vragen over versnellingen afstellen? Reageer dan vooral even onder dit artikel!

Lees hier al onze artikelen over Versnellingen.

4 reacties

  1. ik heb een fiets met 3 versnelingen, echter met aan beide kanten van de achteras een ingang met daarin een kabel(?). dus 2 kabels naar de shifter.
    ik krijg het niet voorelkaar om deze versnelling goed te krijgen.
    kunt u mij helpen?luinge

  2. Hele goede duidelijke video’s en uitleg!! Ik heb mijn versnelling afgesteld nog geen 5 minuten bezig geweest. Alleen wat moeite met kettingkast terug erop zetten.

Laat een reactie achter

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *